Wykonywanie wyroków wydanych w Stanach Zjednoczonych w Polsce

Stan prawny na dzień 31 grudnia 2018 r.

Zasadą jest, iż wyroki, tj. orzeczenia będące efektem przeprowadzonego postępowania sądowego, wywierają skutek prawny tylko na terytorium państwa, na którym zostały wydane przez uprawniony do tego organ wymiaru sprawiedliwości. Należy pamiętać, że aby konkretny wyrok mógł zostać wykonany musi najpierw dojść do uznania orzeczenia wydanego przez sąd zagraniczny. Orzeczenia zapadłe w innych krajach należących do Unii Europejskiej podlegają automatycznej wykonalności na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 roku zwanego „Brukselą I bis”. Aby wyrok sądu amerykańskiego (spoza UE) mógł zostać wykonany w Polsce, należy przeprowadzić odpowiednie postępowanie stwierdzającego jego wykonalność.

Orzeczenia zasądzające świadczenie, które nadają się do przymusowego wykonania podlegają wprowadzeniu do krajowego porządku prawnego (uznaniu) z mocy prawa (art. 1145 kodeksu postępowania cywilnego). Automatyczne uznanie dotyczy wszelkich skutków, jakie wywołuje orzeczenie za wyjątkiem jego wykonalności, co może zostać stwierdzone jedynie po przeprowadzeniu specjalnego postępowania zgodnie z art. 1150 kodeksu postępowania cywilnego. Uznanie następuje pod warunkiem, że nie zachodzą przeszkody określone ustawą tj., orzeczenie nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane, zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich, pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie, strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony, sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego, jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami lub uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego) (art. 1146 kodeksu postępowania cywilnego).

Stwierdzeniu wykonalności podlegają nie tylko orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych, lecz także rozstrzygnięcia innych organów państw obcych wydane w sprawach cywilnych (art. 11514 kodeksu postępowania cywilnego) oraz ugody w sprawach cywilnych zawarte przed sądami lub innymi organami państw obcych lub przez nie zatwierdzone (art. 1152 kodeksu postępowania cywilnego).

Z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu, może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny. Do wniosku o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega uznaniu, należy dołączyć urzędowy odpis orzeczenia, dokument stwierdzający, że orzeczenie jest prawomocne oraz uwierzytelniony przekład na język polski wskazanych dokumentów, natomiast do wniosku o ustalenie, że orzeczenie nie podlega uznaniu nie ma potrzeby zamieszczania dokumentu stwierdzającego, prawomocność. Wskazany wniosek rozpoznaje sąd okręgowy, który byłby miejscowo właściwy do rozpoznania sprawy rozstrzygniętej orzeczeniem sądu państwa obcego lub w którego okręgu znajduje się miejscowo właściwy sąd rejonowy, a w braku tej podstawy – Sąd Okręgowy w Warszawie.

Sąd na wniosek wierzyciela stwierdza nadanie orzeczeniu sądu amerykańskiego klauzuli wykonalności. Do wniosku należy dołączyć dokumenty tożsame wymaganym przy składaniu wniosku o uznanie a ponadto dokument stwierdzający, że orzeczenie jest wykonalne w państwie, z którego pochodzi, chyba że wykonalność wynika z treści orzeczenia lub prawa tego państwa. Sąd orzeka w składzie trzech sędziów zawodowych, właściwym jest sąd okręgowy miejsca zamieszkania lub siedziby dłużnika, a w braku takiego sądu, sąd okręgowy, w którego okręgu ma być prowadzona egzekucja. Sąd ten jest właściwy także do równoczesnego orzeczenia o uznaniu orzeczenia w części niepodlegającej egzekucji, jeżeli nie nastąpiło ono już poprzednio. Sąd orzeka po przeprowadzeniu rozprawy. Na postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie wykonalności przysługuje zażalenie, a od postanowienia sądu apelacyjnego - skarga kasacyjna. Można także żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym postanowieniem. Po uprawomocnieniu się postanowienia o wykonalności tenże sąd okręgowy nada orzeczeniu sądu zagranicznego klauzulę wykonalności. Po uzyskaniu przez amerykański tytuł wykonawczy wspomnianej klauzuli wykonalności, w postępowaniu egzekucyjnym stosowane są polskie normy prawne.

Trzeba także podkreślić, że ukaranie za granicą nie jest obojętne z punktu widzenia polskiego prawa karnego, zarówno dla samego prowadzenia postępowania karnego o ten sam czyn w Polsce, jak i dla treści wydanego w takiej sprawie w Polsce wyroku. Uznawanie wyroków na gruncie prawa karnego regulowane jest przez art. 114 kodeksu karnego. Przejęcie wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności wraz z osobą skazaną może nastąpić na podstawie 66. rozdziału kodeksu postępowania karnego. Polska związana jest w tym przedmiocie dwiema umowami międzynarodowymi tzw. Konwencją berlińską (Konwencja z 19.5.1978 r. o przekazywaniu osób skazanych na karę pozbawienia wolności w celu odbycia kary w państwie, którego są obywatelami) oraz Konwencją z 21.3.1993 r. o przekazywaniu osób skazanych wraz z Protokołem dodatkowym z 18.12.1997 r. Istotą przejmowania osób skazanych na karę pozbawienia wolności za granicą jest zapewnienie własnym obywatelom możliwości odbywania kary w państwie ojczystym ze względów humanitarnych.