W obrocie gospodarczym występuje wiele podmiotów, które formalnie zaprzestały prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej, jednakże z różnych przyczyn nie doprowadziły do rozwiązania spółki i jej wykreślenia z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Jedną z przyczyn takiego stanu, jest brak w spółce organu uprawnionego do zainicjowania procedury zmierzającej do wykreślenia spółki z rejestru, bądź mimo istnienia organu niemożność jego formalnego zwołania i podjęcia odpowiednich uchwał. Inną z przyczyn może być po prostu brak środków na przeprowadzenie całej, często długotrwałej i kosztownej procedury likwidacji spółki kapitałowej.

Z drugiej strony na spółce figurującej w rejestrze spoczywa szereg obowiązków sprawozdawczych w tym w szczególności składanie sprawozdania finansowego i innych deklaracji do Urzędu Skarbowego. Niewypełnienie tego obowiązku może stanowić podstawę odpowiedzialności karno – skarbowej. Ustawodawca starając się przeciwdziałać powyższemu zjawisku wprowadził do ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym możliwość rozwiązania takich podmiotów przez Sąd rejestrowy. Przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2015 r. uprawniają właściwy sąd rejestrowy do wszczęcia z urzędu postępowania o rozwiązanie podmiotu wpisanego do rejestru - bez przeprowadzenia procedury likwidacyjnej. Zainicjowanie takiego postępowania warunkuje spełnienie się następujących przesłanek:
a)    Wobec spółki doszło do oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub nastąpiło umorzenie takowego postępowania a sąd upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;
b)    Wobec spółki oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
c)    wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu;
d)    mimo wezwania sądu rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe;
e)    mimo dwukrotnego wezwania sądu rejestrowego nie wykonano innych obowiązków nałożonych na spółkę przepisami ustawy o krajowym rejestrze sądowym.

Wymienione przesłanki stanowią zamknięty katalog podstaw rozpoczęcia procedowania nad rozwiązaniem spółki przez sąd. Istotną kwestią badaną przez sąd, jest sprawdzenie czy podmiot posiada jakikolwiek zbywalny majątek oraz czy faktycznie prowadzi działalność. Zaistnienie jednej z podanych przesłanek skutkować będzie umorzeniem postępowania w sprawie.

Sąd inicjując procedurę zawiadamia spółkę o wszczęciu postępowania o jej rozwiązanie bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego wzywając ją jednocześnie do wykazania, czy faktycznie posiada majątek i prowadzi działalność, wyznaczając 14 – dniowy termin na ustosunkowanie się do wezwania. Jednocześnie sąd ogłasza o wszczęciu postępowania, a wzmianka o tym fakcie jest uwidaczniana w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Przepisy umożliwiają również sądowi zwrócenie się do właściwych instytucji, np. Urzędu Skarbowego, Urzędu Statystycznego, celem ustalenia czy podmiot mający ulec wykreśleniu faktycznie zaprzestał jakiejkolwiek aktywności gospodarczej.

Jeśli sąd po przeprowadzeniu postępowania ustali, że spółka nie posiada zbywalnego majątku i faktycznie nie prowadzi działalności, orzeknie o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i zarządzi jego wykreślenie z rejestru przedsiębiorców.  Co ważne istnienie niezaspokojonych zobowiązań ciążących na spółce lub nieściągalnych wierzytelności nie wyłącza możliwości orzeczenia o rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Rozwiązanie i wykreślenie spółki z rejestru ogłasza się w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Mienie pozostałe po wykreślonym z Rejestru podmiocie nabywa nieodpłatnie Skarb Państwa, bez względu na przyczynę wykreślenia, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ, z chwilą wykreślenia z rejestru. Także Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność z nabytego mienia za zobowiązania podmiotu wykreślonego z rejestru. Swoje roszczenia wobec wykreślonej spółki osoby trzecie mogą zgłaszać wyłącznie w ciągu roku od chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa, po tym czasie ulegają one wygaśnięciu.

Wprawdzie postępowanie w przedmiocie wykreślenia spółki z rejestru bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego może być wszczęte wyłącznie z urzędu przez sąd, jednakże nic nie stoi na przeszkodzie by z pismem sygnalizującym wystąpił także inny podmiot – np. wspólnik, organ spółki bądź jej wierzyciel.