Przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej w toku postępowania cywilnego
Stan prawny na dzień 31 grudnia 2018 r.
Zgodnie z przepisem art. 168 kodeksu postępowania cywilnego strona postępowania, która nie dokonała czynności procesowej bez swojej winy w terminie może złożyć wniosek o przywrócenie terminu na dokonanie owej czynności. Z samym wnioskiem o przywrócenie terminu należy dokonać czynności procesowej, o której przywrócenie wnosimy i całość wnieść do sądu, w którym czynność powinna być dokonana. Strona musi ponadto uprawdopodobnić powoływane przez nią okoliczności uzasadniające przywrócenie terminu. Wniosek powinien zostać wniesiony w terminie tygodnia od dnia ustania przyczyny uchybienia terminowi. Zgodnie z obowiązującymi przepisami po upływie roku od uchybionego terminu jego przywrócenie jest dopuszczalne jedynie w wypadkach wyjątkowych. Przywrócenie nie jest możliwe, jeżeli uchybienie terminu nie pociąga za sobą ujemnych dla strony skutków procesowych. Warto mieć także na uwadze, iż postanowienie w przedmiocie rozstrzygnięcia wniosku o przywrócenie terminu samo w sobie jest niezaskarżalne, jako niekończące postępowania w sprawie i niewymienione w art. 394 § 1 k.p.c.
Sąd orzeknie przywróceniu terminu, jeśli strona wykaże, że uchybienie terminowi nastąpiło bez jej winy. Ustawodawca nie sprecyzował jednak w ustawie jakie okoliczności mogą w ocenie sądu kwalifikować powody uchybienia terminowi jako niezawinione. Przedstawiciele doktryny i orzecznictwa, wypowiadający się na temat braku winy w uchybieniu terminu zgodnie wskazują, iż przy ocenie okoliczności należy brać pod uwagę specyfikę konkretnej sprawy z uwzględnieniem obiektywnego miernika staranności. Wskaźnik ten uwzględnia to, jakich czynności można wymagać od typowej jednostki, będącej w tym samym wieku oraz legitymującej się takim samym wykształceniem, która znajduje się w identycznej sytuacji ekonomicznej oraz socjalnej.
Uchybienie terminowi z uwagi na błędne pouczenie sądu co do terminu lub jego brak zgodnie z opinią judykatury uzasadnia żądanie przywrócenia terminu. Choroba strony lub pełnomocnika będzie niezawinioną przesłanką uchybienia terminowi tylko w przypadku, gdy realnie uniemożliwiła podjęcie działania osobiście lub skorzystania z pomocy osób trzecich.
Co do zasady, jak wynika to z praktyki orzeczniczej, wszelkie okoliczności powodujące uchybienie terminowi wynikające z błędów lub braku wiedzy profesjonalnych pełnomocników nie uzasadniają przywrócenia terminu. W orzecznictwie istnieje także ugruntowany pogląd wskazujący, iż sami profesjonalni pełnomocnicy nie mogą powoływać się na brak wiedzy, kompetencji bądź świadomości swoich pracowników jako okoliczności powodującej zawinienie uchybienia terminowi. Od zawodowych pełnomocników wymaga się bowiem wyższego stopień staranności niż od strony niebędącej profesjonalistą. Z tego też względu profesjonalnego pełnomocnika obciążają zaniechania osoby, która wykonuje pracę na jego rzecz. Jest to o tyle istotna informacja dla samej strony procesu, gdyż uchybienie czynności procesowej przez pełnomocnika co do zasady nie będzie mogło stanowić podstawy przywrócenia terminu samej stronie.
Należy podkreślić, że podeszły wiek czy niski poziom wykształcenia same w sobie również nie przemawiają za brakiem zawinienia w uchybieniu terminowi. Sądy zgodnie stoją na stanowisku, iż sprawność intelektualna nie uniemożliwia zrozumienia przekazywanych informacji. Strony postępowania powinny również pilnować odbioru przesyłek sądowych. Bowiem zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, jeśli przesyłka została doręczona zgodnie z procedurą to fakt, kiedy inny z domowników przekazał adresatowi przesyłkę nie ma znaczenia z perspektywy obowiązku zachowania terminu. Strona może jedynie próbować wnosić o przywrócenie terminu wykazując, że przesyłka nie została jej przekazana nie z jej winy, co jednak jest trudne do udowodnienia. Sądy stoją na stanowisku, iż zwłaszcza w toku postępowania jego strony powinny mieć na szczególnym względzie bieżące monitorowanie sprawy i dbałość o zachowanie terminów tj. troskę o swoje interesy.
W orzecznictwie często podkreśla się, iż przy badaniu okoliczności konkretnej sprawy, przepis art. 168 kodeksu postępowania cywilnego nie powinien być interpretowany rozszerzająco, gdyż zasadą obowiązującą w procesie cywilnym jest dokonywanie terminów przez strony postępowania. Zgodnie z orzecznictwem sądy nie zmierzają jednak do pełnej obiektywizacji kryteriów orzekania o przywróceniu terminu. Instytucja ta ze względu na sposób jej uregulowania ukierunkowana jest bowiem na wartościowanie konkretnych stanów faktycznych. Mając na uwadze powyższy pogląd oraz praktykę sądów powszechnych każdorazowo wartym rozważenia jest złożenie wniosku o przywrócenie terminu.