W obrocie gospodarczym często zdarza się, że wierzyciele roszcząc sobie prawa do zapłaty wobec dłużników zapowiadają im, iż w przypadku braku uiszczenia należności przekażą informację o ich długu do Biura Informacji Gospodarczej Krajowego Rejestru Długów (KRD). Jakie środki obrony przed zamieszczeniem informacji w rejestrze ma dłużnik i ujawnienia jakich informacji może żądać wierzyciel?

Krajowy Rejestr Długów działa na podstawie ustawy z dnia 09 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Co do zasady zgodnie z art. 12 powyższej ustawy wierzyciel ma prawo przekazania do biura informacji gospodarczych w celu ich ujawnienia, pod warunkiem, że zawarł z biurem umowę o udostępnianie informacji gospodarczych. Wierzyciel zgłaszający dane do Krajowego Rejestru Długów musi być przedsiębiorcą. Co więcej, zgodnie z art. 20 ustawy, w przypadku zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej przez wierzyciela musi on w terminie 14 dni rozwiązać umowę z biurem informacji gospodarczej. Ustawa ściśle precyzuje okoliczności, w których wierzyciel może przekazać dane dotyczące zobowiązania dłużnika będącego konsumentem. Do łącznie wymaganych warunków przekazania informacji o dłużniku konsumencie zalicza się m.in. wymóg upłynięcia terminu co najmniej miesiąca od doręczenia dłużnikowi wezwania do zapłaty zawierającego ostrzeżenie o zamiarze przekazania danych do biura, dodatkowo łączna kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika musi wynosić co najmniej 200 zł, a także nie może upłynąć więcej niż 10 lat od wymagalności zobowiązania. Warunki te różnią się od tych, które wierzytelność musi spełnić w odniesieniu do dłużnika niebędącego konsumentem, tu chociażby kwota wymagalnych zobowiązań dłużnika musi wynosić co najmniej 500 zł. Ustawa reguluje również tzw. „pozostałe przypadki”, w których dopuszcza zgłoszenie wierzytelności stwierdzonej chociażby tytułem wykonawczym. Każde z tych zgłoszeń obwarowane jest również dodatkowymi warunkami opisanymi szczegółowo w ustawie.

Dłużnik powinien mieć świadomość, iż już na etapie wystosowania przez wierzyciela wezwania do zapłaty przysługuje mu prawo zgłoszenia sprzeciwu wobec zamiaru przekazania jego danych do biura. Dłużnik może bowiem wnieść do biura sprzeciw dotyczący nieaktualności, nieprawdziwości, niekompletności lub przekazania czy też przechowywania niezgodnie z ustawą informacji gospodarczych mających status informacji aktualnych. By sprzeciw mógł być rozpatrzony przez biuro dłużnik powinien udokumentować okoliczności go uzasadniające. Biuro w odpowiedzi na sprzeciw może zwrócić się zarówno do dłużnika jak i wierzyciela o dodatkowe wyjaśnienia. Nawet, jeżeli informacja o dłużniku figuruje w rejestrze, wciąż dysponuje on ustawowymi instrumentami do zmierzającymi do wykreślenia bądź zaktualizowania informacji na jego temat.  Jest to o tyle istotne, iż w przypadku podnoszenia przez dłużnika kwestii istnienia zobowiązania w całości bądź w części czy też przedawnienia, wierzyciel zgłaszając informację do rejestru jest obowiązany zawrzeć dane dotyczące sprzeciwu przez dłużnika. Biuro musi bądź w niektórych przypadkach jest zobowiązane wstrzymać ujawnienie informacji objętych sprzeciwem na okres co najmniej 30 dni. Rozpatrując sprzeciw biuro może dokonać aktualizacji informacji w rejestrze, usunąć informacje z rejestru, jak również uznać sprzeciw za bezzasadny. Istotną informacją z perspektywy dłużników może być fakt, iż wniesienie sprzeciwu nie podlega opłatom na rzecz biura.

Wartym zaznaczenia jest, iż każdy ma prawo dostępu do informacji go dotyczących przechowywanych przez biuro. Sam dostęp do informacji dotyczących konsumentów jest bezpłatny raz na 6 miesięcy. Jednakże w przypadku informacji dotyczących dłużników niebędących konsumentami dostęp podlega opłacie. Przedsiębiorca, który chce uzyskać informacje na temat dłużnika będącego konsumentem musi wylegitymować się jego upoważnieniem. Również szereg organów państwowych jest uprawniony do dostępu do informacji gospodarczych zawartych w rejestrze.

W związku ze zgłaszaniem informacji do Krajowego Rejestru Długów, również na samym wierzycielu ciąży szereg obowiązków. Jest on zobowiązany w terminie 14 dni od wystąpienia określonych okoliczności zwrócić się do biura z żądaniem aktualizacji informacji. Takimi okolicznościami jest miedzy innymi częściowa lub całkowita spłata zobowiązania czy powzięcie informacji, że przekazane informacje są nieprawdziwe. Wierzyciel nie jest obowiązany do przekazywania informacji w przypadku, w którym zbył wierzytelność, o ile przekazał informację na temat zbycia do biura. Samo biuro informacji gospodarczej prowadzące Krajowy Rejestr Długów ma obowiązek każdorazowo usunąć informacje między innymi na wniosek wierzyciela, w przypadku rozwiązania umowy z wierzycielem czy chociażby po powzięciu wiarygodnej informacji o nieistnieniu bądź wygaśnięciu zobowiązania.

Należy podkreślić, iż nieuzasadnione zgłaszanie bądź nieaktualizowanie przez wierzyciela informacji o dłużniku zagrożone jest odpowiednimi sankcjami. W przypadku, gdy zobowiązanie zostało wykonane lub wygasło, wierzyciel stwierdził jego nieistnienie, bądź powziął informację o odzyskaniu przez dłużnika utraconego lub chociażby sfałszowanego dokumentu tożsamości, którym posłużono się przy zawieraniu umowy i nie zgłasza tej informacji do biura może zostać na niego nałożona grzywna do 30 000 złotych. Takiej samej karze podlega wierzyciel, który przekazuje do rejestru nieprawdziwą informację gospodarczą, czy też wierzyciel, który pomimo zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej nie rozwiązał umowy z biurem. Istotnym jest, iż dla celów statystycznych biuro ma prawo do przechowywania archiwalnych informacji o dłużnikach niebędących konsumentami w brzmieniu sprzed dokonania ich aktualizacji przez okres do 10 lat.